Korleis barn har det heime påverkar både helsa deira og korleis dei får utnytta skuledagen sin. Tidlegare trudde ein at barn ikkje fekk med seg så mykje av det som skjedde mellom foreldre som ikkje hadde det bra saman, eller at barn ikkje blei prega av korleis foreldre var mot barna sine i ulike situasjonar. No veit vi at dette ikkje stemmer.

Alle foreldre ønsker å vere gode foreldre for sine barn. Av ulike grunner er det likevel mange foreldre som gjer ting mot barn, med seg sjølv eller mot den andre forelderen, som barn tek skade av. Ikkje fordi ein tenker at det er lurt, men truleg fordi ein opplever delar av livet så vanskelig at ein havnar i ei fungering som ein eigentleg ikkje ønsker. I tillegg opplevast dette som noko ein ikkje kan snakke om. Kanskje trur ein at ein er den einaste familien som ikkje mestrer kvardagen? Alle andre ser så vellykka ut. Statistikken viser dessverre at det ikkje stemmer.

Vi burde kunne snakke om slike ting som det å bli rasande i møte med sine næraste. Om det å miste kontroll, kjenne seg maktelaus og gjere ting som ikkje er bra. Ikkje på facebook – for det ville krenke personvernet til våre barn. Men med andre vaksne vi stoler på, eller med profesjonelle vaksne i skulehelsetenesta eller i Barn og Familie eller liknande.  Vi kan ikkje lenger sei «det blir folk av dei likevel» når det vi gjer går ut over barn. Dei blir folk, men det dei har opplevd blir ofte med i kroppen som uhelse gjennom heile deira liv.

Det er så mykje vi i familien kan gjere for barn si psykiske helse. Og mange foreldre i dag legg lista nesten for høgt for å prøve å lage oppveksten så perfekt og «skadefri» som mulig. Nokon gonger bikkar vi nesten over på andre sida og organiserer vekk alt som potensielt kan gjere vondt i barna sine liv. Det er heller ikkje bra. Kunsten er å finne balansen mellom å vere større, sterkare og klokare og god. Og så er det så viktig at vi let barn få føle følelsane sine før vi prøver å hjelpe dei å få dei til å gå over!

Sjå gjerne  «Vondt og vanskeleg» for meir informasjon.

Korleis elevane har det heime pregar dei mykje på skulen. Ikkje minst dersom elevane opplever ting heime som er vondt og vanskeleg. Barn er svært lojale til sine foreldre, og dei forstår godt kva av det som skjer heime det ikkje er vanleg å snakke om med andre.

Som vaksen i skule er du ein av dei som har størst sjanse til å oppdage at barn ikkje har det bra, og kunne hjelpe dei til noko som kan hjelpe. Vi må difor vere opne for å legge merke til dei teikna barn kan gi som tyder på at dei treng hjelp. Skular bør årleg repetere teikn på at barn ikkje har det bra heime, og korleis ein som tilsett går fram for å hjelpe barnet. Vi har samla verktøy for slik gjennomgang under «Vondt og vanskeleg»

I temaet om familie er sjansen stor for at det kan dukke opp setningar, teikningar eller uttrykk hos enkeltelevar som får deg til å reagere eller undre deg om kva dette var. Det er viktig at vurderer om dette er noko du bør følgje opp. Det gjer oftast mykje større skade å ikkje spørje enn å spørje. Kontakt eleven i etterkant og sei kva du la merke til, og spør om barnet kan fortelle litt meir om dette slik at du forstår.

Når elevane har om familie i Livet&Sånn ser dei temafilmen om kor ulike familiar er, og at det ikkje alltid berre er bra heime. Ein del elevar vil kjenne seg att i ulike ting i filmen og kjenner behov for å snakke med helsesjukepleiar eller andre vaksne om det etterpå. Fordi vi er tilgjengelege for elevane, og har tid til å prate med dei, får vi moglegheit til å bygge opp den tillita dei treng til å kunne fortelje oss det som er vanskeleg.

Når noko ikkje er bra heime,  oppdagar alltid born og unge dette. Men når dei vaksne ikkje snakkar om det som er vanskeleg, trur borna at dei ikkje kan/skal snakke om det heller. Mange born og unge må ofte tryggast og vere i ein trygg relasjon med ein vaksen over tid, før dei tørr å snakke om det som er vanskeleg. Av og til treng born og unge ganske konkrete spørsmål, før dei tørr å snakke om det vanskelege, og dei treng å få høyre at dei ikkje er åleine om å ha det akkurat slik, og at her finst hjelp å få slik at familien og born og unge kan få det betre.

Mange barn går også rundt med bekymring for familiemedlemmar, og tek mykje hensyn og ansvar. Det er viktig at barnet får snakka om bekymringane sine, og at ein får avklart om familien har behov det ikkje er meininga at barnet skal dekke. Barn skal få vere barn, og så må vi som er vaksne finne ut saman korleis ein får familien til å ha det bra.

Helsesjukepleiar kan også ha samtalar med foreldre, eller hjelpe foreldre til å få hjelp av andre. Mange kommunar har gode tilbod til foreldre som treng nokon å samarbeide med ei periode for å finne gode måtar å vere foreldre på når livet er vanskeleg. Alle kommunar har ei barnevernsteneste som kan hjelpe foreldre og barn ved behov. Vi i skulehelsetenesta bidrar i dette samarbeidet om det trengs.