Alle følelsar er beskjedar til oss om kva vi reagerer på og kva vi treng for å ha det bra. Når barna våre har ulike følelsar er målet difor ikkje å dempe dei eller få dei til å forsvinne, men å forstå behovet som ligg bak følelsen, og anerkjenne for barnet at det er heilt forståeleg at barnet kjenner det slik.

Dette kan opplevast uvant for oss, for denne kunnskapen var ikkje godt etablert når vi var unge. Difor er det ofte lettare for oss å forsøke å løyse barna sine problem, avleie eller avfeie dei i staden for å validere. Vi vil jo berre at dei skal sleppe å ha det slik!

Barn vil likevel kome styrka ut om vi heller blir med inn i følelsen litt. At vi legg merke til den, tonar oss inn med stemmeleie, ansiktsuttrykk og kroppsspråk. Vi skal ikkje ta over følelse, det er barnet sin, ikkje vår. Men vi skal kjenne den att inni oss, og vere i den i svakare styrkegrad medan vi set ord på den for barnet: «No hører eg at du er rasande sint. Det forstår eg godt. Eg hadde sikkert også blitt sint om dette hadde skjedd med meg.» Eller «No ser du sliten og lei ut, er du det? Eg forstår det godt, no har du jo jobba så lenge!» Eller «No høres det ut som du blir frustrert. Stemmer det? Det forstår eg godt at du blir når du prøver så hardt og likevel ikkje får det til!» Eller «Er du lei deg? Det er jo veldig trist å oppleve dette, så det er ikkje så rart.»

Når ein blir vand med å bekrefte barn sine følelsar slik, erfarer ein at dette sparar tid og frustrasjonar. Det er ein rask veg til å regulere følelsar, og dermed få tilgang til den rasjonelle hjernekapasiteten igjen. Og då kan ein finne andre løysingar saman etterpå.

Vi klarer ikkje alltid å møte følelsar slik. Vi kan vere slitne, stressa og ha for mange bekymringar i livet og då greier vi ikkje alltid gjere vårt beste. Fordi speglnevrona i hjernen vår også speglar barna våre sine følelsar og sender ein kopi av desse ned i vår kropp, vil vi innimellom reagere kraftigare enn vi veit er lurt. Vi må difor vere gode på å regulere våre eigne følelsar i møte med barna sine følelsar. Først når vi har kontroll på oss sjølv klarer vi å gi barna våre god hjelp med deira følelsar. Og så klarer vi ikkje alltid dette. Då er det viktig å reparere etterpå. Sette ord på det som skjedde og ta ansvaret for det som vaksen. Husk då at det å unnskylde seg ikkje er det same som å seie unnskyld. Det første hjelper ikkje, men det å ta ansvar og seie unnskyld kan ha stor effekt.

Sjå gjerne desse lenkene om du vil lære meir:

• Hvordan møte barn og unge med ubehagelige følelser? (NTNU) 
• Følelseskompasset har mykje god informasjon om følelsar
• Alfred og skyggen er ein lærerik film om følelsar
• Hjelp barnet ditt med vanskelege følelsar(Bufdir)
• Større, sterkare, klokare og god, episode 3, (folkOm barn)
• Liten snutt frå «Innsiden ut» som viser kor effektivt det er å tone seg inn på rett følelse
• Reguleringsstøtte. Ein film om å halde seg sjølv regulert for å klare å regulere barn sine følelsar (RVTS Vest).

Elevane sine følelsar på skulen kan avgjere kor mykje dei lærer og evna til å prestere, følgje reglar og beskjeder, vere gode skulevener og det meste. Den delen av hjernen som skal hjelpe med å regulere følelsar vert gradvis utvikla fram til ein er 25 år. Fram til då treng vi gradvis sjeldnare hjelp frå andre, men gjennom heile grunnskulen kan elevane trenge MYKJE hjelp til å regulere følelsar.

Det er ikkje alltid det skal så mykje til. Det å legge merke til kva følelse som ligg bak det eleven uttrykker, gjennom det eleven seier eller gjer, er ein god start. Så prøver du å tone deg inn på denne følelsen. Ikkje ta den over, men heller ikkje vere heilt nøytral, tenk styrkegrad 3-4 på ein skala der 10 er maks. Så set du ord på det du ser og hører: «No hører eg at du er rasande sint. Det forstår eg godt. Eg hadde sikkert også blitt sint om dette hadde skjedd med meg.» Eller «No ser du sliten og lei ut, er du det? Eg forstår det godt, no har du jo jobba så lenge!» Eller «No høres det ut som du blir frustrert. Stemmer det? Det forstår eg godt at du blir når du prøver så hardt og likevel ikkje får det til!» Eller «Er du lei deg? Det er jo veldig trist å oppleve dette, så det er ikkje så rart.»

Når vi validerer elevane sine følelsar slik, vert dei regulert. Det å kjenne at nokon prøver å forstå, utan å dømme, eller krevje endring, er til stor hjelp. Då kan eleven sjølv gå vidare frå følelsen ein sat fast i.

Mange jobbar med sinnemeistring i skule. Det kan vere til god hjelp for barn med mykje sinne, å lære strategiar for å meistre dette, men kvifor er barnet så ofte sint skal tru? Kva ligg bak dette sinnet? Er der andre følelsar som ligg under som sorg, usikkerheit eller redsel? Vi må ikkje dempe symptom utan å vite kva symptoma er meint å informere om. Så før vi forventar av eleven å slutte å vere sint, så sjekk ut kva som ligg til grunn for sinnet, og sørg for at eleven får den hjelpa det er mogleg å gi for at eleven skal få det bra.

Når livet blir vanskeleg kan det virke som om heile verda er imot, og at ein er den einaste som har det sånn. Det er mykje som er vanskeleg å handtere åleine, og mykje skal ein heller ikkje handtere sjølv. Alle har det vanskeleg av og til, og det viktigaste ein kan gjere er å snakke om det med ein vaksen ein stoler på. Det kan vere foreldre, familiemedlem, lærar eller oss helsesjukepleiar. 

Nokre elevar er utsett for risikofaktorar som aukar sjansen for å utvikle psykiske plager eller lidingar. Slike risikofaktorar kan vere einsemd, vanskeleg familiesituasjon, vanskar relatert til mat/kropp/søvn, mobbing, vald, omsorgssvikt, overgrep med meir. Vi helsesjukepleiar har som mål å fange opp teikn på slike risikofaktorar tidleg, slik at eleven kan få hjelp så fort som mogleg.
Skulehelsetenesta har lang erfaring med, og kompetanse på, psykisk helse. Helsesjukepleiar arbeidar aktivt med temaene følelsar, tankar og psykisk helse på ulike måtar, også i samarbeid med andre. 

Når tankar og følelsar tek så stor plass i eleven at det går ut over normal fungering og læring i ei periode, kallar vi det psykisk helseplagar. Om lag 15-20 % av elevar har ei eller fleire periode med slike plagar. Samtalar med  helsesjukepleiar kan vere ei god hjelp for elevar som har det slik. Psykiske lidingar er tilstandar som er så intense, varige eller funksjonsnedsetjande at det kan vere naudsynt med tiltak frå spesialisthelsetenesta. Helsesjukepleiar kan vere med å vurdere når ein bør kontakte lege for å få utreda om elevar har behov for meir helsehjelp.

I temaet følelsar kan helsesjukepleiar bidra med individuelle samtalar, ulike gruppetilbod, eller vere med i undervisninga.