• I overordna del av Kunnskapsløftet står det: Eit raust og støttande læringsmiljø er grunnlaget for ein positiv kultur der elevane blir oppmuntra og stimulerte til fagleg og sosial utvikling. Kjenner elevane seg utrygge, kan det hemme læringa. Trygge læringsmiljø blir utvikla og haldne ved lag av tydelege og omsorgsfulle vaksne, i samarbeid med elevane.

• Elevane skal kunne reflektere over korleis identitet, sjølvbilete og eigne grenser blir utvikla og utfordra i ulike fellesskap, og presentere forslag til korleis ein kan handtere påverknad og uønskte hendingar (samfunnsfag).

Tema denne timen er «Tygg på skolen». For elevane er det mykje nytt og det er lett å kjenne seg utrygg. I denne timen held vi fokus på korleis elevane kan ta vare på kvarandre og vise omsyn til kvarandre i ein slik situasjon.

Det du skal ha med til denne timen er:

• Arket Vanlege frykter (PDF, 918 kB) Kvar gruppe treng eitt ark, grupper på 3-5 elevar.
• Instruksjonar til denne timen:  Trygg 8 til utskrift (PDF, 150 kB)

Nedst på sida ligg gråe bokser under overskrifta Psykologisk tryggheit. Denne ligg fleire stader, og det er ikkje alt som eignar seg no i starten på 8. trinn. Men de kan gjerne sjå filmen og bruke øvingane som skaper psykologisk tryggheit. Bruk gjerne også plakaten når de snakkar om korleis de skal ha det saman i denne klassa.

Dette heftet frå Forandringsfabrikken gir gode tips for tryggheit i klassa Verktøy: TRYGT I KLASSEN (2020) - Forandringsfabrikken

Dei første dagane på ungdomsskolen er det heilt naturleg å kjenne på uro og spenning, både for elevar og for foreldre. Korleis er klassa? Korleis er lærarane? Blir det lett å få nye venner? Kjem dette til å gå så bra som vi håper? Det å jobbe med å få elevane trygge, er difor det viktigaste alle vaksne rundt ungdomane kan bidra med desse første vekene. Først når ein er trygg har ein eit godt nok utgangspunkt for læring.

Der foreldre tidlegare har fått lov å bidra med støtte for tryggleik, vil ungdomane no ofte insistere på å skulle få til sjølv. Ikkje fordi dei ikkje hadde trengt støtte, men fordi det å vise seg saman med foreldre kan kjennast som ein risiko i seg sjølv. Dei vil ikkje skilje seg ut eller vise seg svake.

Det betyr likevel ikkje at vi ikkje kan støtte dei. Vis omsorg, vis at du forstår. Tilby hjelp, men aksepter om dei avslår. La dei ha på seg det om kjennast rett for dei, sjølv om det ser underleg eller upraktisk ut for deg. Kanskje vil dei gå rare omvegar for å kunne gå saman med viktige venner det siste stykket til skolen. Mange brukar mykje energi for å finne ut korleis dei skal framstå på ny skule, og korleis dei skal få etablert seg i nytt fellesskap. Det er heilt normalt - og det er ein fase som går over. Etter nokre veker "når det verste er gjort" kan de heller snakke saman og finne ut kva som er ein god måte å fungere på vidare.

Er du heldig kjem ungdomen til å sei noko heime om korleis det opplevast å vere på ny skole. "Korleis har du hatt det på skolen i dag?" vil ofte berre gi deg eit svar på maks eitt ord, men der finnast andre ting du kan prøve:

• "Fortell meg om klassa di!"
• "Kva var det skumlaste som skjedde i dag?"
• "Kven har du lært namnet på i dag?"
• "Kva for ein lærar likar du best til no?"
• "Er det nokon du har ekstra lyst å bli kjent med?"
• "Eg huskar når eg starta på ungdomsskolen - det var superskummelt, men det blei greitt ganske fort. Korleis er det for deg?"
• "Kva har fått deg til å smile eller le i dag?"

Forsøk å tone deg inn på stemninga dei er i og kva dei formidlar i svara sine. Er der ein følelse du kan bekrefte? Bli med inn i følelsen - utan å ta den over, og sei til dømes "Det forstår eg godt! Slik trur eg dei fleste ville kjent det om det skjedde med dei!" Og suppler gjerne med: "Eg er stolt av deg!" "Dette trur eg du kjem til å klare fint!" "Sei frå om det er noko eg kan gjere for deg!".

Sjå gjerne på innhaldet i timen elevane skal ha om Trygg under her. 

Helsesjukepleiar vil kome innom alle klassene på skolen ved skoleoppstart for å informere om skolehelsetenesta, gi informasjon om når helsesjukepleiar er på skolen, seie noko om korleis ungdommen kan ta kontakt og kva ein ungdom evt. kan ta kontakt med helsesjukepleiar om.  

Det kan vere spennande og nokon gongar skummelt å skulle byrje på ungdomsskolen. Det er normalt å kjenne på at overgangar er skumle og at det samstundes kan kjennes bra. Dei fleste ungdommane gir likevel uttrykk for at dei er klar for ein ny fase i livet.  

Tema ungdommar oftast kjem for å snakke med helsesjukepleiar om kan vere: pubertet, kropp, seksualitet, kjønnsidentitet, prevensjon, vennskap, familie, kjenner seg einsam, mobbing, søvn, stress, press av ulike slag, uro, kosthald, skolerelaterte ting, sjølvskading, tankar om døden og mykje meir. I samtalen kan helsesjukepleiar forutan å stille spørsmål og å lytte, undre seg saman med ungdommen over kva dei ulike tankane og følelsane gjer med ein og kva dei formidlar eller er eit utrykk for.  

Ei kartlegging av det som utfordrar og er vanskeleg må gjerne til for å skjønne meir av kva det tek mest plass i den unge sitt liv. Utifrå ei slik kartlegging kan ein ta i bruk ulike hjelpemiddel og metodar som kan vere med å styrke den unge og skape meir tryggleik og oversikt i livet. Den unge får litt meir kontroll på livet sitt og dagane blir meir handterbare. Helsesjukepleiar kan også vise til andre som kan hjelpe med det som er vanskeleg, om det er behov for meir eller anna hjelp.   

Helsesjukepleiar har teieplikt, det vil seie at det vi samtalar om ikkje vert delt med andre utan samtykke av eleven. Nokre gongar er det likevel lurt eller nødvendig å snakke med føresette/foreldre, eller helsesjukepleiar kan ha plikt til å ta kontakt med andre i hjelpeapparatet som kan hjelpe. Då orienterer vi ungdommen om dette før vi går vidare. 

I tillegg til at ungdommen sjølv kan ta kontakt er vi også tilgjengeleg for foreldre og lærarar, og vi samarbeider gjerne med andre instansar der det er behov.