• I naturfag handler det tverrfaglige temaet folkehelse og livsmestring om å gi elevene kompetanse til å forstå sin egen kropp og ivareta sin egen fysiske og psykiske helse. 

• Eleven skal kunne drøfte spørsmål knyttet til seksuell og reproduktiv helse (naturfag). 

• Elevane skal reflektere over korleis ulike framstillingar av kropp i media og samfunnet påverkar bevegelsesaktivitet, kroppsidentitet og sjølvbilete (kroppsøving). 

• Samfunnsfag skal bidra til at elevane kan gjere gode livsval og handtere utfordringar knytte til seksualitet: reflektere over korleis identitet, sjølvbilete og eigne grenser blir utvikla og utfordra i ulike fellesskap, og presentere forslag til korleis ein kan handtere påverknad og uønskte hendingar.  

• (KRLE) bidrar til å utvikle elevenes evne til å reflektere over etiske spørsmål og problemstillinger som gjelder identitet, kjønn, seksualitet og psykisk helse.

Denne timen skal hjelpe elevane til å bli medvitne om eigne og andre sine grenser. Dette kan vere eit vanskeleg tema fordi ungdomane er så ulike, har ulike erfaringar og ulike grenser.

Statistisk vil du også ha elevar i klassa di som har opplevd seksuelle overgrep, og du vil truleg ikkje vite kven av dei det gjeld. Dette er difor eit tema der du ikkje bør spørje enkeltelevar konkret om å svare på spørsmål eller grunngje meiningar. Spør klassa og la dei som vil få svare. Om elevar ber om å få gå på toalettet eller forlate rommet av andre årsaker så la dei få lov til det. Når du får anledning bør du spørje eleven om det var noko i timen som gjorde at det vart vanskeleg å vere der, og vise at du gjerne vil høre om det er noko som er vondt i eleven sitt liv.

Songen vi starter med var ein del av ein TikTok-trend i 2020 der ungdomar hadde maling på hendene sine og markerte på kroppen sin plassar dei hadde blitt utsett for seksuelle overgrep. Om elevar får reaksjonar på songen kan det vere at dei har sett desse og har liknande erfaringar. Dei fleste elevar med slike erfaringar vil prøve å gjennomføre timen utan å vise noko der og da, så vent til timen er ferdig før du viser omsorg. Sei til eleven at det såg ut som det var vanskeleg å vere i rommet deler av timen og spør om det var noko i timen som trigga minner om noko som er vondt.

Det du skal ha med denne timen:

• Post-it-lappar 2 til kvar elev
• Instruksjonar for lærar - Kropp 9. trinn NN.pdf (PDF, 276 kB) eller Instruksjoner for lærer - Kropp 9. trinn BM.pdf (PDF, 281 kB)

I temaet kropp på 9. trinn handlar det om kropp og grenser. Målet er at elevane skal bli medvitne eigne og andre sine grenser. Temaet er sårbart. Statistisk vil det i kvar klasse vere ein eller fleire elevar som har opplevd seksuelle overgrep. Statistisk vil dei enno ikkje ha fortalt det til nokon, men ber på det som ein vond løyndom dei ikkje tørr å fortelje. Dette fører igjen til at dei ofte slit med konsentrasjon, og har ulike plagar med psykisk og somatisk helse.

Det er fleire årsaker til at dette er eit viktig tema å ha i skolen. Elevane skal vere trygge på at dei har lov å seie frå om det dei har opplevd. Elevane skal vite at dei har lov å sette grenser for eigen kropp. Men like viktig er det å gjere elevane medvitne ansvaret dei har for å respektere kvarandre sine grenser.

Ord og handlingar som krenker andre sine grenser kjem ofte frå haldningar ein ikkje heilt har tenkt over eller snakka om. Desse små «uskuldige» vitsane, eller «harmlause» skjellsorda som vi ikkje reagerer på i kvardagen, kan potensielt opplevast som støtte for haldningar som igjen fører til alvorlege handlingar. Der har vi foreldre eit kjempeansvar. Ikkje berre i samtalar med våre eigne barn, men også overfor andre vaksne som overfører sine haldningar til sine barn. Filmen #KjærePappa - YouTube viser dette på ein svært tydeleg måte. Den er vond, men viktig.

I tillegg til å vere medvitne kva haldningar vi fører vidare som rollemodellar, har vi eit stort ansvar for å skape moglegheit til at ungdomane kan fortelje oss kva dei opplever av vonde hendingar.

Kva skal til for at din ungdom skal kunne tørre å fortelje det til deg, om hen opplever seksuelle overgrep, eller andre vonde hendingar? Til dømes utpressing for å sende nakenbilde, noko vi veit alt for mange ungdomar opplever?

Det er ikkje så lett å kome med ein fasit på dette, men det viktigaste er truleg at vi viser oss verdig tilliten det trengs for å få vite ting som ungdomen helst ikkje vil snakke med nokon om, fordi dei er redde, skammar seg eller kjenner på skyld. Denne tilliten testar ungdomen på mindre alvorlege ting, før dei eventuelt fortel oss om det som er stort og sårt.

Om vi vaksne reagerer for hurtig, for kraftig, prøver å ta kontroll og handle før ungdommen er klar – då står vi i fare for å ikkje få hjelpe med det som er alvorleg.

Om vi derimot spør, spør igjen, lyttar, bekreftar følelsar, gir oss sjølv og ungdommen tid til å tenke kva er lurt – før vi saman vel ei handling, då er det meir truleg at ungdommen også involverer oss i dei store problema dei møter.

Skolehelsetenesta bidrar til at elevar skal lære om kroppen, korleis gjere gode val for kroppen sin og ta vare på helsa si. I retningslinjene til helsesjukepleiar er det føringar på at helsesjukepleiar på 9. trinn skal undervise om seksuell helse. Her vert ulike tema tatt opp og repetert: Kva er seksuell helse, kroppen si naturlege utvikling og mangfald, seksualitet, kjønnsidentitet, det gode ved seksualitet og det som kan vere vanskeleg. Porno, overgrep, abort og prevensjon, kjønnssjukdommar vert også belyst og snakka om. Grensesetting og samtykke er viktige tema å ta med her. Sjå gjerne timen elevane har om dette her .

Nokon elevar kjem til oss med tankar rundt eige kjønn og identitet. Nokon har spørsmål kring det med seksualitet og prevensjon. Helsesjukepleiarane har kunnskap om ulike tema innan identitet og seksuell helse og ynskjer å vere ein trygg vaksen som unge kan diskutere alt med, også det som kan vere vanskeleg.  

Mange unge deler at dei kjenner på kroppspress og det skaper ulike ubehag i den unge som også kan påverke dagen på skolen og livet elles. Det kan også føre til endringar i forhold til kosthald og trening. Det kan vere lurt å søke hjelp når dette vert uhandterleg. Vi ser til tider eit større omfang av spiseforstyrring/problem. Dette er gjerne måten ungdommen vil ta kontroll og meistre det som har med kroppsbilete å gjere, men også andre vanskelege ting i livet. Helsesjukepleiar kan også vere til støtte/rettleie i denne fasen og kan kanalisere vidare til andre med fagkompetanse på feltet.